Pochodząca z San Francisco Janette Sadik-Khan otrzymała tytuł licencjata nauk politycznych w Occidental College w Los Angeles oraz tytuł magistra prawa w prestiżowej Szkole Prawa Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku. Pracowała w Wydziale Transportu w kancelarii burmistrza Nowego Jorku Davida Dinkinsa oraz w Federalnej Administracji Tranzytowej. Była również członkinią zarządu Tri-State Transportation Campaign (TSTC), organizacji non-profit pracującej na rzecz ograniczenia ruchu samochodowego w Nowym Jorku, New Jersey i Connecticut. Sadik-Khan zasłynęła jednak przede wszystkim jako radykalna i odważna przewodnicząca (2007-2013) Departamentu Transportu New York City DOT. Jako bezkompromisowa urzędniczka zrewolucjonizowała podejście do wprowadzania zmian w przestrzeni miejskiej, podnosząc równocześnie poziom bezpieczeństwa jej użytkowników i jakość transportu. Była jedną z kluczowych postaci, dzięki którym burmistrz Michael Bloomberg mógł osiągnąć wiele z celów wytyczonych w 2007 roku w strategii rozwoju Nowego Jorku „PlaNYC”.

Tekst pochodzi z 10. numeru Magazynu Miasta: Radykalizm miejski, który dostępny jest na stronie naszej księgarni oraz w dobrych księgarniach na terenie całego kraju

Mimo że miała do dyspozycji prawie trzymiliardowy budżet, zdecydowała się na działanie metodą prototypowania. Tego typu podejście do ulepszania przestrzeni publicznych pozwoliło jej na podejmowanie szybkich i oszczędnych decyzji. Zamiast organizować konkursy, przeprowadzać badania, zamawiać modele komputerowe i tworzyć strategie na papierze, Sadik-Khan działała natychmiastowo. Przy użyciu niedrogich, tymczasowych materiałów wprowadzała do przestrzeni publicznej miasta nowe rozwiązania i testowała koncepcje przemian w praktyce. W przypadku pojawienia się wątpliwości lub konieczności poprawek poszczególnych rozwiązań modyfikowała je, tworząc ich kolejną tanią wersję. Dopiero w momencie, w którym można było ocenić przydatność danego rozwiązania – np. dzięki obserwacji trwałej przemiany użytkowania przestrzeni – Sadik-Khan decydowała się na wdrożenie jego wykonania z lepszych jakościowo, trwalszych i droższych materiałów.

Na pierwszy ogień zmian poszedł Times Square – jeden z bardziej niebezpiecznych terenów dla nowojorskich przechodniów, całkowicie zawładnięty przez samochody i odwiedzany codziennie przez prawie 350,000 tys. pieszych. W 2009 roku Sadik-Khan postanowiła na pół roku zamknąć jego fragment dla ruchu samochodowego, wyznaczając strefę pieszą przy użyciu kolorowej farby oraz wolnostojących, nieprzymocowanych krzeseł. Interwencję zrealizowano właśnie przy użyciu tymczasowych i tanich materiałów. Po sześciu miesiącach okazało się, że pilotażowy program wyraźnie wpłynął na obniżenie liczby wypadków z udziałem pieszych o 35 proc., usprawnienie transportu publicznego o 17 proc. oraz zwiększenie obrotów lokalnych przedsiębiorców. Janette Sadik-Khan udowodniła, że miastu opłaca się inwestować w wolną od samochodów przestrzeń publiczną. Sukces ten zapoczątkował serię podobnych działań w innych miejscach w Nowym Jorku. W latach 2007-2012 stworzono blisko pięćdziesiąt nowych stref pieszych. Przestrzenie tworzone były w ścisłej współpracy z lokalnymi przedsiębiorcami, by właśnie oni mogli zajmować się utrzymaniem mebli ulicznych czy okolicznej roślinności.

Dzięki decyzjom Sadik-Khan w ciągu sześciu lat w Nowym Jorku powstało też ponad 560 kilometrów ścieżek rowerowych, w tym bezpieczne pasy oddzielane od ruchu samochodowego przez pasy parkingowe. Decyzja ta przełożyła się na 49 proc. wzrost zysków z lokalnego handlu i spadek o 47 proc. liczby handlowych pustostanów. Co najważniejsze, zmiany te wpłynęły także na spadek liczby wypadków – aż o 50 proc. (zarówno tych z udziałem pieszych, rowerzystów, jak i samochodów). Transport rowerowy stał się tym samym prawdziwą alternatywą dla poruszania się po mieście samochodem. Pod przewodnictwem słynnej dyrektorki NYC DOT wprowadził również pasy szybkiego ruchu autobusowego (2004 r.), sieć rowerów miejskich City Bike (2013 r.) i wydał Podręcznik Projektowania Ulic (oryg. Street Design Manual, 2009 r.), który zredefiniował standardy projektowania nowojorskich ulic. W ciągu kilku lat Sadik-Khan udowodniła, że nawet w jednym z najdroższych i największych miast na świecie można małym kosztem wprowadzać duże zmiany, co skutecznie wpływa na zmianę zwyczajów związanych z użytkowaniem przestrzeni publicznych i przemieszczaniem się po mieście.

Kolejne sylwetki radykalistów miejskich – polityków, działaczy miejskich, architektów – co wtorek na publica.pl.

fot. Janette Sadik-Khan / autor: NYC DOT / cc flickr.com