Zełenska chce dotrzeć do społeczności międzynarodowej i przekonać ją do wsparcia Ukrainy. Jej takt ma szansę stać się atutem w grze przeciwko brutalnej, twardej sile Moskwy.

Czym jest „miękka siła”?

W wojnie Putina dochodzi do zderzenia rosyjskiej wojny hybrydowej: klasycznej, w stylu II wojny światowej, połączonej z masowymi atakami terrorystycznymi na ludność cywilną, rosyjskiej propagandy oraz ukraińskiej twardej i miękkiej dyplomacji.

Pierwsza dama Ukrainy stosuje inną taktykę: nowoczesne narzędzia ukraińskiej polityki zagranicznej i dyplomacji kulturalnej. Celem jest reprezentowanie Ukrainy na wielu płaszczyznach: muzyki, kina, architektury, mody, kuchni, wina, gastronomii… We współczesnej wojnie hybrydowej wszystkie fronty mają znaczenie. Dotyczy to szczególnie bitwy o serca i umysły, którą prowadzi Ołena Zełenska.

Obecnie międzynarodowa uwaga skupia się na wyniku wojny w Ukrainie. Najważniejszym wyzwaniem jest odbudowa systemu bezpieczeństwa, aby uniknąć wojen w przyszłości – tych konwencjonalnych i niekonwencjonalnych zwłaszcza że tradycyjne instytucje ponadnarodowe wydają się bezsilne w dostosowywaniu się do nowej rzeczywistości geopolitycznej. Nowe formy zaangażowania na arenie międzynarodowej, takie jak miękka dyplomacja Ołeny Zełenskiej, mogą odegrać kluczową rolę w usuwaniu skutków obecnej inwazji.

W jedności siła

Przed inwazją Rosji, Ołena Zełenska zainicjowała I Szczyt Pierwszych Dam i Dżentelmenów. Było to 21 sierpnia 2021 roku, tuż przed Dniem Niepodległości Ukrainy. Zwróciła uwagę, że żyjemy w rzeczywistości, w której stare normy nie obowiązują, a nowe jeszcze nie powstały.

Celem tej inicjatywy było pobudzenie współpracy międzynarodowej w rozwiązywaniu palących problemów humanitarnych i realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ na tle pandemii.

Jednak drugi szczyt, który odbył się 23 lipca 2022 roku, już w czasie wojny miał zdecydowanie inną wymowę. Pierwsza Dama sukcesywnie promowała wydarzenie za pośrednictwem mediów społecznościowych, zwracając uwagę świata nie tylko na sam szczyt, ale i na humanitarny wymiar konfliktu: „Naprawdę wierzę, że siła pierwszych dam i dżentelmenów może naprawić świat. Jest w stanie złagodzić procesy, które powodują kryzysy. A nawet więcej – zapobiegać im. Możemy i robimy to poprzez nasze projekty społeczne, edukacyjne, humanitarne i kulturalne. Możemy to robić delikatnie, a nie siłą mięśni” – stwierdziła.

Podczas szczytu zwrócono uwagę na najbardziej palące kwestie: problemy uchodźców wewnętrznych i dzieci, edukację, opiekę zdrowotną i rolę kobiet w czasach wojny.

Oprócz czołowych polityków i międzynarodowych ekspertów, swój wkład w wydarzenie mają także światowe gwiazdy: Ambasador Dobrej Woli UNICEF David Beckham, Richard Gere, Ashton Kutcher i Mila Kunis, wybitni sportowcy Andriy Shevchenko i Elina Svitolina i wielu innych. Główny nacisk położony jest na człowieka i odbudowę kapitału ludzkiego w powojennym środowisku. Oprócz projektów infrastrukturalnych, które wymagają kolosalnych inwestycji.

Prezydent Zełenski w swoim apelu do uczestników szczytu podkreślił: „Potrzebujemy szczerej chęci różnych społeczeństw do pomocy państwu, które walczy o swoją nieugiętość i niezależność”.

Współpraca pierwszych dam już przyniosła wymierne rezultaty: Agata Duda i Brigitte Macron pomogły w ewakuacji ukraińskich dzieci chorych na raka. Z inicjatywy pierwszej damy Litwy Diany Nausėdienė uruchomiono w Wilnie pierwsze w Unii Europejskiej centrum ukraińskie. Pierwsza dama USA Jill Biden ułatwia pracę narodowego programu pomocy psychologicznej dla ludności. Ten ruch dopiero zaczyna gromadzić międzynarodową pomoc humanitarną dla Ukraińców.

Inne oblicze dyplomacji

Magazyn „Vogue” opublikował poruszającą sesję zdjęciową Ołeny Zełenskiej. Fotografka Annie Leibovitz uchwyciła na zdjęciu jej rodziny niezłomną wolę, miłość i jedność pośród wojennych okrucieństw. Warto wspomnieć, że portret nawiązuje do symbolu ukraińskiego macierzyństwa – Berehynii (bogini ochrony w ukraińskim folklorze), kobiety dbającej o swój dom i rodzinę. W tle widać zniszczony ukraiński samolot „Mriya” oraz budynki z ochronnymi workami z piaskiem – dzisiejszą ukraińską rzeczywistość. Ten wizerunek jest ikoniczny.

Ołena Zełenska nie jest tylko piękną kobietą, ale pierwszą damą Ukrainy, która wykorzystuje swoją pozycję, aby powiedzieć światu o zbrodniach wojennych w imieniu wszystkich ukraińskich matek i żon, które straciły swoich najbliższych.

Fundacja

W obliczu trwającej wojny rosną potrzeby humanitarne Ukraińców. Na przykład, według danych Ministerstwa Zdrowia, ponad 15 milionów Ukraińców będzie potrzebowało pomocy psychologicznej.

22 września podczas 77. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ Zełenska zainaugurowała w w Nowym Jorku działalność własnej fundacji, której celem jest zwiększenie międzynarodowej pomocy dla Ukrainy. Podkreśliła, że chce sytuacji, w której kiedy będzie bezpiecznie, jak najwięcej Ukraińców będzie mogło wrócić do swoich domów. Tu konieczna jest jednak odbudowa szpitali, szkół i mieszkań.

Jak na razie fundacja działa w trzech obszarach: medycyny, pomocy humanitarnej i edukacji. Może być postrzegana jako innowacyjne narzędzie miękkiej siły, które jednoczy nie tylko ukraińskich sojuszników, ale także biznes czy zwykłych ludzi w chęci wzięcia udziału w odbudowie Ukrainy. Jest to również dobry przykład koncepcji „reintegracji mentalnej” mającej na celu zdobycie serc i umysłów ludzi znajdujących się pod rosyjską okupacją.

Oprócz dyplomacji, Zełenska regularnie apeluje do społeczności międzynarodowej. Prosiła państwa zachodnie o wprowadzenie strefy zakazu lotów nad Ukrainą. Nadal prosi o więcej broni, aby uniknąć ofiar wśród ludności cywilnej i bronić prawa Ukrainy do istnienia.

W historycznym przemówieniu wygłoszonym w Kongresie USA, pokazała zdjęcia dzieci, które zginęły od rosyjskich rakiet. Podkreśliła, że prosi o pomoc nie jako pierwsza dama Ukrainy, ale jako córka i matka.

Na Warszawskim Forum Bezpieczeństwa ostrzegała, by nie pozwolić Rosji uczynić ze swojej hybrydowej agresji normy i apelowała o pomoc, gdyż jest to inwestycja dla przyszłego pokoju i stabilności, zwłaszcza w kontekście ponownych masowych ataków na ludność cywilną.

Nadzieje

Instytut pierwszej damy może mieć wpływ zarówno polityczny, jak i emocjonalny, pomagając tworzyć i forsować narracje korzystne dla narodu. To ogromny potencjał kształtowania emocji i idei, zdobywania serc i umysłów, które ostatecznie mogą zmienić kartę w obecnej wojnie.

W dyplomacji Zełenskiej chodzi o szczerość i chęć ocalenia ukraińskich rodzin przed putinowskim ludobójstwem, powrotu tych, którzy uciekli przed rosyjskimi okrucieństwami i stworzenia im bezpiecznych warunków do wychowania dzieci. Ponieważ w tej inwazji nie chodzi o zdobycze terytorialne, ale o zniszczenie narodu ukraińskiego i wartości zachodnich, jej cechy dyplomacji docenia społeczność międzynarodowa, która ma dość polityków.

Christine Karelska jest stypendystką Visegrad Insight od 2022 roku. Absolwentka Kolegium Europejskiego w Natolinie oraz Centrum Studiów nad Demokracją w Kijowie. Pracuje jako doradca ds. stosunków międzynarodowych wiceburmistrza Odessy oraz asystentka zastępcy Rady Miasta Odessy.

Tekst powstał w ramach programu Future of Ukraine Fellowship. W języku angielskim ukazał się w Visegrad Insight.

Zdjęcie: Pobrane z www.president.gov.ua (CC BY 4.0).