Posłowie rządzącego na Węgrzech Fideszu złożyli w parlamencie projekt ustawy wymierzonej przeciwko Uniwersytetowi Środkowoeuropejskiemu w Budapeszcie, założonemu i finansowanymi przez węgiersko-amerykańskiego inwestora i filantropa George’a Sorosa. Działająca od 1991 roku prestiżowa i wysoce umiędzynarodowiona instytucja naukowo-badawcza może zostać wkrótce wyrzucona z Węgier. Jeszcze w 2016 roku podczas spotkania Sorosa z Viktorem Orbanem premier Węgier zapewniał, że pogróżki o niechęci władz do uczelni są fałszywe. Sytuacja zmieniła się po zwycięstwie wyborczym Donalda Trumpa.

Podczas spotkania przywódców państw Grupy Wyszehradzkiej w Warszawie w czasie CEE Innovators Summit Viktor Orban powiedział, że jest politykiem innowacyjnym. Impuls do zamknięcia najprężniej działającego uniwersytetu w regionie wypłynął być może z Rosji, gdzie inny polityczny innowator, Władimir Putin, doprowadził do cofnięcia licencji prywatnemu petersburskiemu Uniwersytetowi Europejskiemu.

Projekt ustawy zmienia zasady funkcjonowania zagranicznych instytucji edukacji wyższej, uniemożliwiając jednoczesną akredytację na Węgrzech i w innym kraju [Tekst projektu ustawy w języku węgierskim[1]]. Central European University (znany pod akronimem CEU) jest obecnie akredytowany na Węgrzech i w stanie Nowy Jork w USA. Jeśli ustawa zostanie przyjęta, będzie musiał znaleźć inną siedzibę lub zawiesić działalność.

CEU prowadzi studia na poziomie magisterskim oraz doktoranckim, kształcąc po angielsku 1 400 studentów z ponad 130 krajów. Celuje w naukach politycznych, prawnych, społecznych, a także w kognitywistce i naukach informatycznych. Jako uniwersytet prywatny pobiera czesne, jednak w praktyce większość studentów z krajów rozwijających się, w tym z Europy Środkowo-Wschodniej, kształci się za darmo dzięki szczodremu programowi stypendialnemu. Znanym polskim absolwentem uczelni jest Rzecznik Praw Obywatelskich dr Adam Bodnar.

Wśród absolwentów i stypendystów CEU oraz fundacji Sorosa jest też wielu obecnych czołowych polityków i sympatyków Fideszu. Oprócz Viktora Orbana, do beneficjentów należą historyczka Maria Schmidt kierująca „Domem Terroru” (Terror Haza) w Budapeszcie, czołowym ośrodkiem polityki historycznej Fideszu, a także rzecznik rządu Zoltán Kovács, który na CEU obronił doktorat z historii. Na uczelni kształci się obecnie 337 Węgierek i Węgrów.

CEU jest ważnym pracodawcą w regionie. To najwyżej oceniany w rankingach uniwersytet w Europie Środkowo-Wschodniej. W 2015 roku zatrudnieni na nim naukowcy prowadzili 15 grantów Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych[2]. Dla porównania, w Polsce w tym samym roku ten święty Graal wśród grantów przyznano tylko raz, pracownikowi Uniwersytetu Warszawskiego.

Uniwersytet Środkowoeuropejski działa od 1991 roku. Na początku lat 90. mieścił się w Pradze, a niektóre jego wydziały funkcjonowały w Warszawie. Do dzisiaj wiele książek w bibliotece Wydziału Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk nosi stempel CEU. Później uniwersytet przeniesiono do centrum Budapesztu.

Uniwersytet to ludzie, a tych można przenieść – nawet za ocean. Migrujący charakter uczelni jest dobrze znany jej absolwentom. Burmistrz Wilna Remigijus Šimašius, absolwent CEU, zdążył już oficjalnie zaproponować pomoc w przeniesieniu prestiżowej uczelni do stolicy Litwy.[3] Innym dyskutowanym pomysłem jest zbudowanie kampusu w Nowym Jorku. Takie posunięcie zaprzeczyłoby jednak samej idei Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego, który został powołany w celu wzmacniania poziomu kadrowego w państwach przechodzących procesy demokratyzacji, a także wytwarzania wiedzy o regionie nie w Europie Zachodniej lub ośrodkach akademickich w Stanach Zjednoczonych, ale na miejscu, siłami świetnie wykształconych i sprawnie funkcjonujących w zglobalizowanym obiegu akademickim naukowców z Polski, Węgier, Czech, Bułgarii czy Estonii.

Autorka ukończyła Uniwersytet Środkowoeuropejski w Budapeszcie w 2016 roku.

[1] http://www.parlament.hu/irom40/14686/14686.pdf

[2]https://www.ceu.edu/sites/default/files/attachment/article/17588/contributionstohungarydecember2016eng.pdf

[3]https://www.facebook.com/photo.php?fbid=988364431299891&set=a.201892266613782.51467.100003790304911&type=3&theater