JUST 5 – Śmierć historii
Wybierając tematy dla kolejnych numerów RPN staramy się poruszać kwestie, które pozostają aktualne dłużej, niż tylko tyle, ile trwa cykl wydawniczy. Jednocześnie porywając się na tak istotną tematykę nie jesteśmy w stanie w jednym wydaniu […]
Wybierając tematy dla kolejnych numerów RPN staramy się poruszać kwestie, które pozostają aktualne dłużej, niż tylko tyle, ile trwa cykl wydawniczy. Jednocześnie porywając się na tak istotną tematykę nie jesteśmy w stanie w jednym wydaniu zmieścić wszystkiego, co warto i chciałoby się na dany temat przeczytać. Stąd postanowiliśmy wraz z każdym kolejnym numerem publikować listę pięciu – tylko pięciu – pozycji książkowych korespondujących z jego naczelnym tematem. Mamy nadzieję, że wzbogacą Państwa lekturę o nowe konteksty i spojrzenia, albo po prostu staną się źródłem przyjemności. Prezentujemy zatem premierową edycję nowej, internetowej rubryki – respublikowe JUST 5.
Dzieła White’a, Le Goffa i Toynbee’ego należą do nurtu historiozoficznego i naukowego. White w swej koncepcji metahistorii podkreśla jej dyskursywność, związek z literaturą, a zatem niemożliwość ujmowania jej w kategorie obiektywizmu. Le Goff, wybitny historyk i mediewista, skupia się na samych przemianach wiedzy historycznej, dziejach historii. Toynbee natomiast jest ostatnim wielkim naukowcem próbującym stworzyć całościową koncepcję historii, wyjaśnić ją w ramach pewnych ogólnych zasad i prawidłowości. Do powyższych twórców bezpośrednio odwołuje się Borges, zamieszczający w swych erudycyjnych esejach własną, zupełnie odmienną wizję historii, podkreślającą jej powtarzalność: Historia powszechna jest historią kilku metafor.
Powieść Mario Vargasa Llosy skupia się na problemie odmiennych interpretacji historii, zmieniających się zależnie od narratora. Przy tym powieść sama w sobie jest naprawdę znakomita.
Dwa zbiory esejów jednego z najwybitniejszych teoretyków pisarstwa historycznego, twórcy pojęcia metahistorii. Hayden White rozważa w nich trudności w interpretowaniu zapisów historycznych, relacje pomiędzy historią a literaturą, zdarzeniem a faktem. Historiografię definiuje jako dyskurs, podkreślając jej aspekt literacki, umowność minionej rzeczywistości.
Jego koncepcja należy do nurtu historiozofii porównawczej. W swoich książkach kontynuuje i rozwija koncepcję Oswalda Sprenglera („Zmierzch Zachodu”). Stara się wyjaśnić procesy rozwojowe różnych cywilizacji, sposób w jaki reagowały na wyzwania swoich czasów, a także szczególną rolę cywilizacji Zachodu w epoce nowożytnej. W kontekście cząstkowych badań francuskiej szkoły Annales jest to ostatnia w XX wieku próba pokazania procesów historycznych w formie syntetycznej
Jeden z najbardziej znanych przedstawicieli szkoły Annales, współtwórca koncepcji „nowej historii” skupiającej się na mentalności ludzkiej i życiu codziennym. Pisze o teorii historii i dziejów historii, ukazując spory wokół nich na tle trwających dyskusji naukowych i ideowych. Analizuje zmiany zachodzące w podejściu do wiedzy historycznej.
Borges w esejach prezentuje wizję historii antycypującą metahistorię White’a i koncepcję długiego trwania Le Goffa. Opisuje wieczność, cykliczność czasu, wymiar subiektywny trwania, symetrię w dziejach. Rozwinięcie owej wizji możemy odnaleźć także jego opowiadaniach i poezji np. w Alefie.
W historycznej epopei Llosa przybliża dzieje jednej z sekt milenarystycznych powstałych w Brazylii u schyłku XIX stulecia. Na przykładzie powstania i krwawego stłumienia buntu w Canudos pokazuje, jak różna może być jedna i ta sama historia widziana oczami różnych ludzi i jak względna jest sama percepcja rzeczywistości; stawia pytanie o sens tworzenia jednej obowiązującej wizji historii, a także o narodziny legendy.
Opracował Jan Elbanowski
