Katowicka kultura i polityka kulturalna znajdują się w kluczowym dla siebie momencie. W okresie niespotykanej w Polsce tak szybkiej i efektywnej transformacji swojego wizerunku – z miasta przemysłowego w „miasto ogrodów” Katowicom udało się wypracować potencjał, dzięki któremu w najbliższych latach mogą stać się jedną z najciekawszych europejskich metropolii. Uzyskanie tytułu Miasta Kreatywnego UNESCO w dziedzinie muzyki z pewnością potwierdza zarówno potencjał, jak i idące w tym kierunku aspiracje. Osiągnięcie tak zdefiniowanego celu nie będzie możliwe bez efektu zaangażowania i synergii, który stał u źródeł „efektu ESK”, a dzisiaj ulega już naturalnemu rozproszeniu. Tytuł UNESCO, ze względu na odmienny charakter, nie będzie w stanie samodzielnie wypełnić powstającej w ten sposób luki. Dlatego niezwykle ważne jest, aby dalsze zarządzanie kulturą w mieście stworzyło warunki umożliwiające z jednej strony kontynuację dobrych doświadczeń wynikających z „efektu ESK”, a z drugiej sformułowanie nowych wyzwań i ich realne wdrażanie.

Niewątpliwie jednak polityka kulturalna Katowic jest polityką, która może wyznaczać dobry standard w tej dziedzinie w Polsce. Przede wszystkim jeśli chodzi o konsekwencję w budowaniu dobrych warunków dla rozwoju kultury – zarówno jeśli chodzi o wydarzenia duże – tworzące wizerunek miasta i przyciągające uwagę publiczności, jak i działania oddolne, które znalazły dla siebie miejsce do realizacji. Duże uznanie musi budzić również stworzenie spójnej i rozpoznawalnej przez środowisko wizji tego, do czego dążyć mają wszystkie działania miasta w sektorze kultury. Respondenci naszego badania są zgodni, że miasto posiada bogatą i różnorodną ofertą kulturalną skierowaną do różnych grup odbiorców i prezentującą kulturę ciekawą, alternatywną, związaną z lokalną tożsamością, przygotowaną na wysokim poziomie i mogącą konkurować nie tylko w kraju, ale i w Europie. Jednoznacznie pozytywnie oceniane są ostatnie inwestycje infrastrukturalne.

POBIERZ RAPORT TUTAJ

Oczywiście w trakcie realizacji miejskiej polityki kulturalnej popełnione zostały błędy. Dlatego naszym zdaniem Katowice potrzebują pilnej korekty (ale nie rewolucji) aktualnej strategii rozwoju kultury. W niniejszym raporcie zdefiniowaliśmy najważniejsze wyzwania, przed którymi stoją dzisiaj Katowice. Trzeba jednak podkreślić, że nie adresujemy ich tylko do władz miasta, ale również do przedstawicieli środowiska twórców i animatorów kultury, którzy chcą aktywnie i konstruktywnie włączać się w rozwój miejskiej kultury.

Należy zwrócić uwagę na pojawiające się często opinie, że po naturalnym osłabnięciu wizji sformułowanej podczas startu o tytuł ESK dzisiaj trudno mówić o istnieniu spójnej i rozpoznawalnej przez środowisko wizji rozwoju kultury w Katowicach – znane są jedynie cele ustalane w perspektywie krótkoterminowej, panuje też przekonanie, że nie ma dostatecznej przestrzeni dla dyskusji o stanie i przyszłości katowickiej kultury. Jest to tym bardziej istotne, gdy zauważymy, że zdobycie tytułu Miasta UNESCO było dla środowiska twórców miejskiej kultury swojego rodzaju zaskoczeniem. Wynikało to z celowej polityki władz miasta, które nie zdecydowały się na uspołecznienie procesu przygotowań i skoncentrowanie tego działania wokół Instytucji Kultury Katowice – Miasta Ogrodów. To musiało się spotkać z rozczarowaniem uczestników katowickiego życia kulturalnego.

Warto także zauważyć, że Instytucja Kultury Katowice – Miasto Ogrodów ma niebagatelny wpływ nie tylko na stan katowickiej polityki kulturalnej i kultury, ale również na opinie o jej jakości. Niekwestionowany sukces tej instytucji w modernizacji polityki kulturalnej, wieloletnia praca nad wzmocnieniem wizerunku Katowic jako miasta kultury świeżej, ciekawej, nowatorskiej, zrywającej ze stereotypem „kulturalnej pustyni” nie powinien przesłaniać problemu „wypalania się” stojącej za tą instytucją idei, jak również różnie ocenianych decyzji personalnych i merytorycznych dotychczasowego dyrektora.

Jest to tym bardziej istotne, iż ta instytucja (przed połączeniem z Centrum Kultury im. Krystyny Bochenek) była odpowiedzialna nie tylko za realizację flagowych wydarzeń tworzących „efekt ESK”, ale również koordynowała prace związane z wdrażaniem dotychczasowej strategii rozwoju kultury. Działania tej instytucji były więc identyfikowane z działaniami Urzędu Miasta. Jej sukcesy i porażki były w opinii naszych respondentów brane często za sukcesy i porażki władz miasta. Niestety, nasz raport pokazuje liczne kontrowersje związane z działalnością samej instytucji, jak i jej dyrektora. Bez wątpienia ich obecność miała wpływ na ocenę całej polityki kulturalnej miasta – również w tych jej obszarach, które tej instytucji wprost nie dotyczyły.  Problem ten jest nadal aktualny – decyzja o połączeniu tej instytucji z Centrum Kultury Katowic i powierzenie jej zarządzania w ręce dotychczasowego dyrektora Miasta Ogrodów podjęta w sposób przejrzysty i zgodny z prawem, choć bez poprzedzającej jej dyskusji i konkursu w naturalny sposób pogłębiła istniejące wątpliwości.

Choć głównym powodem i źródłem niniejszego badania było przeprowadzenie diagnozy stanu miejskiej polityki kulturalnej, to celem naszych działań stało się również przygotowanie rekomendacji dalszych działań.

Dlatego też w oparciu o zebrane dane i sformułowane na ich podstawie wnioski, a także doświadczenia zespołu DNA Miasta zdobyte podczas podobnych badań przeprowadzonych w 8 polskich miastach, rekomendujemy wykorzystanie procesu aktualizacji Strategii Rozwoju Kultury Katowice 2020+ jako działania mającego na celu nie tylko wyznaczenie dalszych kierunków rozwoju kultury, ale  również jako okazję do wyjaśnienia istniejących nieporozumień i wątpliwości co do najważniejszych działań prowadzonych w ramach katowickiej polityki kulturalnej.

Znacznie więcej szczegółów, argumentów i danych znajdują się naszym raporcie. Zapraszamy do lektury!

Zdjęcie: Krzysztof Duda via Flickr.com