Lech Wałęsa
Read in English
Historia dynamicznie dzieje się na naszych oczach, a czasem nawet z naszym udziałem. Zapatrzeni na dziś i na jutro, rzadko zerkamy wstecz. Warto jednak zatrzymać się na chwilę, bo z historii mogą płynąć ważne wnioski i doświadczenia. Ostatnie 25 lat to pouczający proces budowy demokracji i zagospodarowania wolności.
To dobra lekcja dla nas samych, ale i dla tych, którzy nie weszli jeszcze na drogę wolności. Może już stoją u jej progu albo dopiero zaczynają o niej myśleć. Spójrzmy więc raz jeszcze na te lata, na czas wzlotów, sukcesów, radości, ale i błędów. Co więc widać najwyraźniej z tych 25 lat, które są przecież owocem wcześniejszych kilkudziesięciu? Od dawna powtarzam, że wolność zdobywaliśmy krok po kroku, bo tylko taka metoda mogła nam dać zwycięstwo. Nauczeni doświadczeniem – też wyciągaliśmy wnioski z historii – chcieliśmy zmieniać Polskę pokojowo, w dialogu i właśnie etapami. Do łańcucha wolności, sięgającego korzeniami do pierwszych polskich zrywów antykomunistycznych, z każdym rokiem i każdą dekadą dokładaliśmy ważne ogniwa. Bez nich nie byłoby roku 1989, który też musiał być rozłożony na etapy. Ustalenia Okrągłostołowe – historyczne, ale przecież ułomne, wygrane wybory czerwcowe – zwycięstwo, ale nadal niepełna wolność i pełzająca demokracja. Wreszcie kluczowe dla całego procesu przemian ustrojowych koalicyjne porozumienie ZSL-SD-„Solidarność”, a w jego efekcie powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego. Następnie pierwsze w pełni demokratyczne powszechne wybory – na Urząd Prezydenta RP. Odzyskaliśmy w końcu pełną wolność i prawo do samostanowienia. Było to jednak nie tylko prawo, lecz także zadanie. Bo wolność to przede wszystkim zadanie.
Dlatego – już w innych warunkach i w innym tempie, ale nadal etapowo, krok po kroku – budowaliśmy wolne, demokratyczne, wolnorynkowe państwo. Nie brakowało ważnych milowych kroków, czego dowodem są przywoływane na tych łamach za sprawą przemówień wydarzenia, które również przynoszą ważną lekcję. Przypominają, że potrafiliśmy w najważniejszych sprawach określać ponad podziałami strategiczne kierunki i podejmować kluczowe decyzje, a następnie lepiej lub gorzej, ale w końcu skutecznie, je realizować. Tak było z naszą drogą do Sojuszu Północnoatlantyckiego i do Unii Europejskiej. Była pewna dojrzałość w tym pokoleniu czasu przemian, aby podstawowych spraw nie podważać. Dziś o to znacznie trudniej, ale też uwarunkowania są inne. Mamy za sobą czas rewolucji, położyliśmy fundamenty pod nowoczesną państwowość, uruchomiliśmy demokrację. Dziś trzeba codziennej pracy i nie tak spektakularnych zrywów. Nasza wolność ma już 25 lat, jest dojrzała i stabilna, ale nadal wymaga wysiłku, dialogu i współdziałania ponad podziałami w najważniejszych sprawach. Wierzę, że ciągle stać nas na takie myślenie i działanie. Historia lubi przecież pytać: co zrobiliście ze swoją wolnością? Jak wykorzystaliście szansę? Obyśmy zawsze, jak dziś po 25 latach, mogli z przekonaniem odpowiadać, że lekcję historii odrobiliśmy, wnioski wyciągnęliśmy, a z wolności uczyniliśmy dobry użytek.
Foreword: Freedom is a task
Lech Wałęsa
History is happening before our eyes, dynamically and sometimes with our participation. With our eyes fixed on today and tomorrow, we rarely look back. We should, however, stop for a moment, as history offers important conclusions and experience. The last 25 years have been an instructive process of building democracy and developing freedom.
It is a good lesson for us, but also for those who have not yet entered the path of freedom. Maybe they are already standing at the threshold or are just starting to think about it. Let us look again at these years, successes, joys, but also errors. What can we clearly see from these 25 years, which after all are the result of the previous few dozen? For a long time now I have been repeating that we gained freedom step by step, because only such a method could give us victory. Taught by experience – as we have learned from history – we wanted to change Poland peacefully, in dialogue and in steps. The building blocks of our freedom, their origins in the first Polish anti-communist uprisings, were added every year and every decade. Without them, there would be no 1989, which also had to be broken down into stages. The Round Table Agreements – historical, yet still flawed, the successful June elections – a victory, but still incomplete freedom and a crawling democracy. Finally, the key to the whole process of political transformation, the coalition agreement ZSL-SD-“Solidarity” and its result, the government of Tadeusz Mazowiecki. Then, the first fully democratic general elections – of the President of the Republic of Poland. We have finally recovered full freedom and the right to self-determination. But it was not only a right but a task; because freedom is primarily a task.
Therefore, already under different conditions and at a different pace, but still in stages, step by step, we have built a free, democratic, free-market state. There was no shortage of important milestones, as evidenced in these pages through the speeches and events referred to, which also deliver crucial lessons. They remind us that we managed to identify the most important issues and strategic directions across internal divisions, to make key decisions and in the end, better or worse, effectively implement them. This was our way to the North Atlantic Alliance and the European Union. There was a certain maturity in this generation of the time of change, to not undermine the fundamental issues. Today, it is much more difficult, but there are other considerations. We have had a time of revolution, laid the foundations for modern statehood, and launched democracy. Today, you need daily work, not spectacular surges. Our freedom in its 25th year is mature and stable, but it still requires effort, dialogue, and cooperation across party lines on key issues. I believe that we can still afford such thinking and action. History has yet to ask, what did you do with your freedom? How did you use the chance? May we always, as we do today, after 25 years, be able to confidently answer that we made good use of history and the lessons learned, and that we made good use of our freedom.
