Zaproszenie: IV Kongres Urbanistyki Polskiej

Res Publica Nowa została partnerem Kongresu. Na naszych łamach będziemy relacjonować i komentować oficjalne debaty i kuluarowe dyskusje. Zachęcamy do zapoznania się z programem Kongresu i uczestnictwa!

Program IV Kongresu Urbanistyki Polskiej

Formularz zgłoszeniowy

Więcej informacji o Kongresie znajdą Państwo na stronie Towarzystwa Urbanistów Polskich.

Przesłanie IV. Kongresu Urbanistyki Polskiej

Pierwszy Kongres Urbanistyki Polskiej odbył się pod hasłem „Miasto – wspólne dobro i zbiorowy obowiązek”. Obecne hasło Kongresu wpisuje się w nowy model zarządzania rozwojem miast przez tak zwane „dobre i współodpowiedzialne zarządzanie”. Odpowiedzialność wyraża się w idei, iż wszyscy współtworzymy dobro publiczne. Wracamy do tego hasła, ale z naciskiem na odpowiedzialne rządzenie, finansowanie, planowanie, budowanie i użytkowanie miasta. Odpowiedzialny aktor sceny miejskiej jest świadomy swojej społecznej roli i działa tak, aby zachowania uznane za społecznie odpowiedzialne wprowadzić do codziennej praktyki, tj. uwzględnić w procesie podejmowania swoich decyzji. Zakresy odpowiedzialności powinny być odpowiednio zdefiniowane, tj. wypełniane określoną treścią (zachowaniem i działaniem własnym wg respektowanych kryteriów odpowiedzialności za własne i wspólne interesy). Zakres odpowiedzialności różnych aktorów sceny miejskiej będzie określony w przesłaniu kongresowym, uchwalonym przez jego uczestników.

W Polsce obserwujemy silną tendencję i presję polityczną do przeregulowania gospodarki. Jesteśmy blisko, albo nawet już utknęliśmy w pułapce legislacyjnej. Powiększamy ułomności instytucji samorządowych i rządowych, utrwalamy prawne i biurokratyczne patologie. Największe problemy występują w funkcjonowaniu gospodarki przestrzennej i w planowaniu przestrzennym. Te sfery są w stanie pogłębiającego się kryzysu, to zgodna opinia środowisk zawodowych i naukowych, potwierdzona przez oceny Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, raporty NIK oraz uzasadnienia do decyzji Trybunału Konstytucyjnego. Zwłaszcza system prawny jest pełen luk, błędów i nierealnych regulacji. Pogarsza ten stan wadliwe prawo i jego złe wdrażanie tam, gdzie zawiera prawidłowe rozwiązania. Krytykę budzi również system stanowienia prawa. Inicjatywy legislacyjne podejmowane na forum Sejmu i Senatu budzą często niepokój i wątpliwości, co do ich intencji. Politycy głoszą nieprawdziwe hasła i tezy: twierdzi się, że planowanie przestrzenne utrudnia inwestowanie, że budownictwo mieszkaniowe ruszy, gdy zlikwidujemy kontrolę nad procesami urbanizacyjnymi. To świadome wprowadzanie społeczeństwa w błąd. Fakty są inne. Badania niezależnych ekspertów wykazują, że ponad połowa zezwoleń na budowę wydawana jest na podstawie decyzji administracyjnych (obu typów decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu) na obszarach pozbawionych planów. Wiele gmin nie sporządza planów miejscowych, tylko kilkanaście procent terenów miejskich ma plany. Plany te odnoszą się jednak często do ograniczonych rejonów, służąc bezpośrednio konkretnej inwestycji. Brak jest planów większych założeń urbanistycznych i planów konkretyzujących zamierzenia przyszłościowe. Liczne władze miejskie uważają, że to wzrost – a nie rozwój, jest celem ich działania. Wzrost czyli inwestycje: obojętnie co, obojętnie gdzie, obojętnie z jakimi konsekwencjami dla miasta – teraz,a zwłaszcza w przyszłości.

Systemowe źródła kryzysu gospodarki przestrzennej są znane: główne to niespotykany w krajach cywilizowanych brak kontroli publicznej nad zmianami zagospodarowania terenu. Polscy politycy powołują się przy tym na idee liberalizmu, które słusznie są przyjmowane, jako podstawa ekonomicznej filozofii kolejnych rządów III. RP. Jednak ich stosowanie w odniesieniu do zagospodarowania terenu jest nieporozumieniem, bowiem nawet „szkoła chicagowska”, centrum neoliberalizmu gospodarczego oraz jej twórca Milton Friedman zaliczają gospodarkę przestrzenną do sektorów, w których obowiązki państwa i jego władz publicznych nie są kwestionowane. Powoływanie się na idee neoliberalizmu, w odniesieniu do zasad gospodarowania przestrzenią, jest oczywistym nadużyciem.

Polityczną utopię o społeczeństwie bez konfliktów mamy za sobą. Konfliktów między interesami poszczególnych uczestników procesów inwestycyjnych nie można całkowicie wyeliminować. Można jednak i trzeba określić jasno politykę państwa w tej sferze, ustalić priorytety i hierarchie ważności oraz reguły kontrolowanej przez państwo gry rynkowej. Konieczne jest uspołecznienie polityki przestrzennej, obecne zasady i formy udziału społeczeństwa w tej sferze mają charakter „liturgiczny” lub incydentalny. Partycypacja społeczna musi tu być bardziej aktywna i autentyczna, co wymaga przede wszystkim podniesienia poziomu świadomości społecznej poprzez odpowiednie działania edukacyjne.

IV. Kongres Urbanistyki Polskiej organizowany w Lublinie w roku 2012 pod hasłem „Odpowiedzialni za Miasto” będzie debatą w szerokim gronie odpowiedzialnych: tych, którzy odpowiadają za stan naszych miast z tytułu pełnionych przez siebie funkcji i tych, którzy chcą wziąć na siebie współodpowiedzialność z powodu swych obywatelskich przekonań i zainteresowań. Kongres i poprzedzające go przygotowania zmierzają do budowy szerokiej koalicji na rzecz reformy gospodarki przestrzennej. W tym celu aktywnymi uczestnikami i współorganizatorami Kongresu, oprócz dotychczasowych uczestników kongresów urbanistyki, będą przedstawiciele organizacji społecznych, świata biznesu, świata nauki i kultury, a także politycy i media. Ich aktywny udział zapewni transmisję poglądów prezentowanych podczas dyskusji kongresowej do opinii publicznej i nada odpowiednią rangę Kongresowi.

Czy jest szansa na zmianę? Jest – przez podnoszenie kapitału społecznego na wyższy poziom oraz wykształcenie myślenia i postaw odpowiedzialności za miasto, jego kształt, funkcje, jakość i rozwój. Jakimi środkami ? Przez rozpowszechnianie wiedzy, rozwój społeczeństwa obywatelskiego organizowanego wokół miejsc zamieszkania, rozwój demokracji, wsłuchiwanie się w głosy wszystkich współobywateli, organizacji finansowych i biznesowych, dzielenie się wiedzą i odpowiedzialnością, przejrzystość procesów decyzyjnych, propagowanie społecznych rachunków korzyści i kosztów… Ważna w tym wszystkim jest rola mediów, organizacji pozarządowych, ruchów miejskich.

Główny cel IV. Kongresu to społeczna mobilizacja na rzecz odpowiedzialnego zarządzania miastem z pokazaniem wyzwań i kierunków działań każdej odpowiedzialnej grupy aktorów sceny miejskiej. Kongres podejmie debatę o rządzących (podmiotach, których decyzje przesądzają o rozwoju, kondycji i funkcjonowaniu miasta) oraz o rządzonych (mieszkańcach i użytkownikach miast), o ich zadaniach oraz roli formalnej i rzeczywistej. Będziemy oceniać skutki ich działalności oraz rozważać jak doprowadzić do racjonalnego i odpowiedzialnego zarządzania miastem, w imię wspólnych interesów. Z pewnością będziemy mówili też o potrzebie zmiany prawa.

Jednakże zdajemy sobie sprawę, że bez istotnej zmiany społecznego systemu wartości i rozwoju kapitału ludzkiego sama technokratyczna zmiana systemu regulacyjnego, nie osadzona w systemie wartości społecznych i nie zbudowana na kompleksowych rachunkach społeczno – ekonomicznych nie prowadzi do poprawy w efektywności funkcjonowania i rozwoju miast. Zintegrowane i odpowiedzialne zarządzanie miastem wymaga zatem także zmiany zasad rządzenia, dobrego prawa, sprawnych instytucji publicznych, uspołecznienia sfery decyzji o mieście i zwiększenia odpowiedzialności za miasto wszystkich zainteresowanych. Wymaga przygotowania nowej generacji odpowiedzialnych specjalistów, znawców problematyki miejskiej, w tym planistów, urbanistów, socjologów, ekonomistów i menadżerów miast, którzy będą wspierali procesy współodpowiedzialnego zarządzania.