Siewierz Jeziorna – zrównoważenie w praktyce

Rozglądając się po świecie w poszukiwaniu nowych pomysłów na lepsze miasta, łatwo zapomnieć, że Polska również może stać się źródłem inspiracji. Niedaleko Katowic powstaje nowa dzielnica miejska – Siewierz Jeziorna. To pierwszy w Polsce, zakrojony na tak szeroką skalę projekt wpisujący się w nurt nowego urbanizmu, czyli tworzenia od podstaw przestrzeni miejskich przyjaznych ludziom.

Projektowanie miast i dzielnic, w których ludziom dobrze się żyje, to proces znacząco odmienny od budowy kolejnego osiedla. Najważniejsze jest planowanie w długiej perspektywie – coś, czego w dzisiejszej polskiej deweloperce brakuje chyba najbardziej. Zrównoważone miasta, tworzone w sposób zgodny z ideą nowego urbanizmu, są precyzyjnie rozrysowane i przemyślane w najdrobniejszym szczególe. Już etapie tworzenia projektu myśli się tutaj o tym, gdzie powstaną sklepy, plac targowy, skwery, drogi, przestrzenie zielone, a nawet szkoły czy kościoły.

Tak kompleksowy sposób planowania jest dziś w Polsce w zasadzie niespotykany. Wystarczy sięgnąć po prasę regionalną, czy poszukać w Internecie, by przekonać się, że mieszkańcy niemal codziennie skarżą się na zaskakujące ich zmiany w otoczeniu – bo ktoś nie pomyślał o lokalizacji przedszkola, sklepów i punktów usługowych, ktoś narysował drogę szybkiego ruchu w oderwaniu od funkcji terenu.

Tymczasem planowanie urbanistyczne nie jest niczym nowym. Z myślą o wygodzie mieszkańców powstały przecież najbardziej przyjazne ludziom miasta i dzielnice w Polsce – Zamość, Gdynia czy warszawski Żoliborz. Te dobre tradycje zostały jednak przerwane, a współczesnych przykładów dobrego zrównoważenia musimy często szukać zagranicą.

Najbardziej znanym przykładem zrównoważonego miasta jest prawdopodobnie brytyjskie Poundbury – zlokalizowane na gruntach brytyjskiej rodziny królewskiej i stworzone pod patronatem następcy tronu, księcia Karola. Jedynym przykładem zaplanowania w najdrobniejszych szczegółach nowej dzielnicy miejskiej jest w Polsce dotychczas właśnie Siewierz Jeziorna obejmująca niemal 120 hektarów.

Planowane w najdrobniejszych szczegółach

Pierwsze założenia Siewierza Jeziornej zaczęły powstawać w 2007 roku podczas tzw. warsztatów Charrette. Wraz z najbardziej znanymi na świecie urbanistami, ale też przedstawicielami lokalnej społeczności i władz samorządowych Siewierza, rozpoczęliśmy projektowanie dzielnicy, która powinna spełniać kilka podstawowych warunków. Zależało nam na stworzeniu przestrzeni przemyślanej, przyjaznej ludziom, przewidującej ich potrzeby i dopasowanej do otoczenia, a przez to pragmatycznie proekologicznej.

Prace koncepcyjne trwały niemal 5 lat, a dzisiaj pierwsi mieszkańcy kończą urządzać swoje domy. Kolejne budynki i całe kwartały będą powstawać przez około 10 lat wraz z napływem mieszkańców. Miasteczko ma się rozwijać przede wszystkim dlatego, że oferuje dobrze zaplanowaną przestrzeń mogącą zapewnić dobre warunki do osiągnięcia wysokiej jakości życia dostępnej nie tylko dla najbardziej zamożnych.

Ludzie opuszczają miejsca, w których żyje im się źle. Demografowie z Uniwersytetu Łódzkiego* wskazują na trend kurczenia się wielu polskich miast w wyniku niżu demograficznego i migracji na obszary podmiejskie lub do innych ośrodków, zapewniających bardziej atrakcyjne życie. Co ciekawe, wiele z miast, które w ostatnim 20-leciu straciły najwięcej mieszkańców, znajduje się na Śląsku – są wśród nich Bytom, Katowice, Sosnowiec, Ruda Śląska i Zabrze.

Zrównoważone miasto

Dobrym punktem wyjścia do wyjaśnienia idei miasta zrównoważonego jest fakt, że ludzie od wieków przenosili się i osiedlali tam, gdzie żyło się wygodnie i dostatnio. W naturalny sposób szukamy miejsc o spójnej estetycznie i zwartej zabudowie, z parkami i publicznymi placami, po których możemy poruszać się piechotą. Cechy te spełniają miasta uznawane za najpiękniejsze w Polsce – takie jak stare miasto w Krakowie, Kazimierz Dolny na Wisłą czy Zamość.

Zrównoważone, przyjazne ludziom miasto jest przede wszystkim precyzyjnie i logicznie przemyślane. Jego planowanie obejmuje tworzenie wielofunkcyjnych przestrzeni, dbałość o środowisko, miejsca pracy, zróżnicowanie społeczne, a także finanse – całość powinna być opłacalna zarówno dla  inwestora, jak i mieszkańców.

Przyjazne i wielofunkcyjna dzielnica miejska

Ludzie poszukują bezpieczeństwa oraz więzi społecznych i sąsiedzkich, a funkcji tych – paradoksalnie – nie spełniają seryjnie tworzone w Polsce zamknięte enklawy luksusu. Odgrodzenie się płotem lub murem od prawdziwego świata daje złudne poczucie bezpieczeństwa.

W Siewierzu Jeziornej powstaje przestrzeń miejska dla ludzi w każdym wieku, o różnych potrzebach i zasobności portfela. Zróżnicowany przekrój przyszłych mieszkańców tego miejsca sprawia, że w jego obrębie powstanie lokalna społeczność z prawdziwego zdarzenia. Budowie sąsiedzkich relacji sprzyjać będą też liczne przestrzenie wspólne – parki, skwery, ścieżki rowerowe i przystań nad jeziorem.

Przyczyni się do niej także zapewnienie mieszkańcom wygody codziennego życia i wypoczynku. Dlatego już w fazie projektowania zaplanowano lokalizację nie tylko domów czy kamienic, ale też całego układu dróg, położenie terenów zielonych, sklepów i punktów usługowych.

Główne ulice miasteczka zostały zaplanowane tak, by w bezpieczny sposób współdzielili je piesi, rowerzyści oraz użytkownicy samochodów. W Siewierzu Jeziornej wszędzie będzie można dojść w kilka minut – do sklepu, by kupić bułki czy mleko na śniadanie, do szkoły i kościoła. Na piechotę lub na rowerze będzie można dotrzeć też nad jezioro lub do parku. Pomyślano oczywiście jednocześnie o użytkownikach samochodów – większość z nas raz jest pieszymi, raz kierowcami. W projekcie przewidziano więc między innymi wystarczającą liczbę miejsc parkingowych i dojazdowe drogi wewnętrzne.

Dla mieszkańców równie ważna jest lokalizacja miejsca zamieszkania oraz związana z nią odległość do miejsc pracy. Dlatego w Siewierzu Jeziornej powstanie szereg biur i punktów usługowych, w których mieszkańcy będą mogli znaleźć zatrudnienie. Miasteczko jest też doskonale skomunikowane z aglomeracją śląską – dojazd do Huty Katowice czy Dąbrowy Górniczej zajmuje kilka minut, na lotnisko w Pyrzowicach 10 minut, a do Katowic – trasą S1 – około 20.

Zielone miasteczko

Siewierz Jeziorna zaprojektowano przy tym w zgodzie z otaczającym środowiskiem. Miasteczko zaplanowano tak, by było proekologiczne w sposób jak najbardziej przyjazny dla jego mieszkańców, daleki od „ekoterroryzmu”. Pomyślano o oszczędności wody i systemach zbierania deszczówki oraz o efektywności energetycznej. Domy usytuowane zostały względem stron świata i zbudowane z odpowiednich materiałów i zaopatrzone w korzystne rozwiązania grzewcze. Siewierz Jeziorna będzie wyróżniać się też ekologicznym oświetleniem miejskim – eliminującym nie tylko zużycie energii, ale także tzw. zanieczyszczenie światłem.

Całość naszych starań ma jeden nadrzędny cel – stworzenie przestrzeni, w której ludziom będzie się wygodnie żyło. Chcemy dać przyszłym mieszkańcom jak najlepsze warunki do tego, byśmy mogli wspólnie do najwyższej klasy infrastruktury dołożyć decydujący o powstaniu miejsca i miejskości genius loci. Tym samym zaś pokażemy, że można w Polsce projektować dzielnice w sposób odpowiedzialny, mądry i harmonijny, bez rezygnacji z finansowych oczekiwań od całego przedsięwzięcia. Mamy poczucie, że w Siewierzu Jeziornej tworzymy nowy standard, który będzie mógł stać się inspiracją dla deweloperów, urbanistów i mieszkańców.

Robert Moritz, prezes zarządu ALTA SA, pomysłodawca i inwestor Miasta Zrównoważonego Siewierz Jeziorna