W 2023 roku w Europie Wschodnie nastąpił spadek inwestycji w przedsięwzięcia typu venture, co wpłynęło na zwiększone trudności dla start-upów technologicznych na całym świecie. Niemniej jednak region jest na dobrej drodze do mocnego odbicia. A wszystko dzięki rozwojowi przedsięwzięć w zakresie sztucznej inteligencji oraz innych innowacyjnych dziedzin w ramach zielonej i cyfrowej transformacji. Polska, Grecja, Litwa, Czechy, Estonia i Rumunia były krajami o najlepszych wynikach.

Raport „Venture in Eastern Europe Report” został opracowany przez How to Web – rumuńską platformę łączności technologicznej skupiającą się na Europie Środkowo-Wschodniej. W raporcie przeanalizowano wyniki wszystkich 19 krajów Europy Wschodniej, które sfinalizowały transakcje typu venture w 2023 roku.

W raporcie odnotowano, że wolumen transakcji venture spadł o połowę na całym świecie w porównaniu do 2022 roku. W związku z tym w Europie Wschodniej odnotowano 57% spadek wolumenu inwestycji z 4,3 mld euro do 1,9 mld euro.

Jednak szersze spojrzenie sugeruje, że rok 2023 skorygował zawyżony rynek. Wolumen inwestycji w Europie Wschodniej w 2023 roku był nadal o 18% wyższy niż w 2020. Jak czytamy w raporcie, pojawiły się również oznaki, że ekosystem startupów w Europie Wschodniej „dojrzewa (…), koncentrując się na zrównoważonych modelach biznesowych i rentowności”.

Na przykład inwestycje na późnym etapie w Europie Środkowo-Wschodniej były duże w 2023 roku, z 442 mln euro przeznaczonymi na finansowanie serii A i 926 mln euro na finansowanie serii B. Seria A to zazwyczaj pierwsza runda finansowania kapitałem wysokiego ryzyka, kiedy startupy zaczynają wykazywać, w jaki sposób będą monetyzować swój produkt w dłuższej perspektywie. Seria B to znacznie większe inwestycje kapitałowe, ponieważ startupy przygotowują się do skalowania swojej działalności.

Jednym z założeń jest to, że zachodni inwestorzy w rundach inwestycyjnych serii A i B wierzyli, że Europa Środkowo-Wschodnia może zapewnić nieco większą stabilność, mniej zawyżone wyceny i potencjał dla szybko rozwijających się i dochodowych startupów.

Grecja i Polska liderami wśród zwycięzców

Takie rundy kontynuacyjne – dodatkowe inwestycje dokonane we wcześniej wspierane startupy – stanowiły 79% całkowitego wolumenu inwestycji, osiągając blisko 1,4 mld euro.

W największym stopniu przyczyniły się do tego Grecja (421 mln euro), Polska (230 mln euro), Litwa (199 mln euro), Estonia (134 mln euro), Czechy (119 mln euro) i Rumunia (97 mln euro), stanowiąc łącznie 83% wolumenu inwestycji w rundach kontynuacyjnych.

Te same sześć krajów odpowiadało również za 84% całkowitego wolumenu inwestycji w Europie Środkowo-Wschodniej, wnosząc łącznie 1,56 mld euro w kolejności: Polska (466 mln euro), Grecja (423 mln euro), Litwa (214 mln euro), Czechy (173 mln euro), Estonia (158 mln euro) i Rumunia (130 mln euro).

W raporcie przeanalizowano również 20 firm z Europy Wschodniej, które pozyskały największe transakcje venture w 2023 roku. Te 20 transakcji okazało się stanowić prawie połowę całkowitego wolumenu inwestycji, osiągając blisko 840 mln euro, przy czym w pierwszej piątce znalazły się następujące firmy:

ElevenLabs (89 mln euro, Polska), PVcase (89 mln euro, Litwa), EdgeQ (75 mln euro, Grecja), LucidLink (69,8 mln euro, Bułgaria) i Causaly (60 mln euro, Grecja).

Sztuczna inteligencja i innowacje

20 największych transakcji pokazuje, że startupy związane ze sztuczną inteligencją były ważnym wyjątkiem od ogólnego spadku wolumenu inwestycji w 2023 roku. Podczas gdy większość innych firm stanęła w obliczu trudnego wyzwania związanego z pozyskiwaniem funduszy, wielu zeszłorocznych zwycięzców było częścią przestrzeni AI, a ElevenLabs z siedzibą w Polsce – firma specjalizująca się w generowaniu głosu AI i oprogramowaniu do zamiany tekstu na mowę – była liderem.

ElevenLabs nie tylko zapewniło sobie największą transakcję venture w 2023 roku, ale także osiągnęło status jednorożca w ciągu zaledwie dwóch lat, stając się – jak czytamy w raporcie – „źródłem inspiracji w całym krajobrazie startupów w Europie Środkowo-Wschodniej”.

Szybki wzrost firmy pokazał, że zbudowanie biznesu wartego miliardy dolarów i zmiana status quo może zostać osiągnięta w niezwykle krótkim czasie. Raport przewiduje również, że ten sukces zmotywuje inwestorów, zwłaszcza wspomniane zachodnie fundusze na późniejszym etapie, do poszukiwania bardziej obiecujących startupów w regionie w nadchodzących latach.

AI nie była jedyną innowacyjną branżą, która przyciągnęła duże inwestycje. Spójrzmy na inne startupy zaangażowane w pięć największych transakcji venture: PVcase to firma zajmująca się energią słoneczną, EdgeQ to projektant mikrochipów 5G, LucidLink to usługa strumieniowego przesyłania danych, a Causaly to firma biotechnologiczna.

Rzeczywiście, ponad połowa wolumenu inwestycji w Europie Wschodniej w 2023 roku była związana z firmami związanymi z tymi sześcioma branżami: energetyką (305 mln euro), zdrowiem (169 mln euro), przemysłem ciężkim (159 mln euro), big data (149 mln euro), cyberbezpieczeństwem (136 mln euro) i narzędziami do tworzenia przeglądarek (129 mln euro).

Takie inwestycje mogą być z kolei wzmocnione przez instrumenty takie jak bułgarski fundusz funduszy Recovery Equity Fund (REF), który ma na celu ożywienie krajowych przedsięwzięć poprzez trzy wyspecjalizowane okna inwestycyjne: innowacje, wzrost i infrastrukturę.

Według raportu, instrumenty te odzwierciedlają szersze dążenie w regionie do zwiększenia odporności gospodarczej przy jednoczesnym promowaniu zrównoważonego rozwoju, a także transformacji ekologicznej i cyfrowej. Jednocześnie często opierają się one w dużej mierze na instytucjach UE, a zatem będą musiały przyjąć więcej inwestycji sektora prywatnego, jeśli mają stać się długoterminowym przedsięwzięciem.

Patrząc w przyszłość

Chociaż nie ulega wątpliwości, że rok 2023 stanowił poważne wyzwanie dla startupów na całym świecie, raport How to Web stwierdza, że „Europa Środkowo-Wschodnia zdawała się przetrwać burzę z wdziękiem”. Szczątkowa korekta rynków w połączeniu z impetem wygenerowanym przez zeszłoroczne sukcesy może zatem zapewnić „zdrowy rok 2024”, czytamy w raporcie.

Co więcej, przewiduje się, że ekosystem startupów będzie nadal dojrzewał, wraz z rosnącymi inwestycjami międzynarodowymi i większą liczbą mega-rund. Możliwe, że zachęci to do przekształcenia go z systemu regionalnego w „strukturę podobną do skandynawskiej, w której firmy i produkty są globalne od pierwszego dnia” – czytamy w raporcie.

Co najważniejsze, w Europie Środkowo-Wschodniej nadal rozwija się baza talentów technologicznych, w tym wielu założycieli, którzy „chcą zmienić status quo w głównych branżach, rzucić wyzwanie największym firmom technologicznym i wywrzeć największy wpływ na nasze życie”. Przy tak „ogromnych możliwościach” w wielu innowacyjnych, a zwłaszcza obszarach związanych z GenAI, najbliższe dwa do trzech lat mogą „odsłonić falę wiodących w branży startupów wyłaniających się z regionu”.

Więcej informacji i analiz można znaleźć w pełnym raporcie tutaj.

—

Tekst ukazał się na łamach Visegrad Insight 7 marca 2024 roku.

—

Staś Kaleta jest Junior Fellow w Visegrad Insight oraz aspirującym dziennikarzem i redaktorem z pasją do dziennikarstwa międzynarodowego i społeczno-politycznego. Studiował język angielski i literaturę na Uniwersytecie Oksfordzkim, a obecnie kończy studia magisterskie w zakresie zagadnień kultury współczesnej na University College London. Wcześniejsze doświadczenie obejmuje pracę jako redaktor naczelny w Pi Media na UCL i szef prelegentów w TEDxOxford.

Photo by Stephen Dawson on Unsplash