Jastrzębski: Mózg w naczyniu. Hilary Putnam (1926-2016)

W niedzielę, w wieku 90 lat, zmarł Hilary Putnam, emerytowany profesor Uniwersytetu Harvarda, jeden z najbardziej wszechstronnych filozofów XX wieku. Brał udział w niemal wszystkich wielkich dyskusjach, które toczyły się w ostatnim stuleciu na polu filozofii języka, filozofii nauki i filozofii umysłu. Doktoryzował się w UCLA, następnie wykładał na Northwestern University, Princeton, MIT i – aż do końca kariery – na Uniwersytecie Harvarda.

Profesor Putnam znany jest jako konsekwentny obrońca realizmu (czyli, w ogólności, przekonania, że rzeczy istnieją niezależnie od tego czy, bądź jak są postrzegane lub opisywane), choć rozumiał go inaczej niż tzw. metafizyczni realiści i kilkukrotnie zmieniał zdanie co do jego podstaw. Wykładnię tej zasadniczej dla niego różnicy dał w „Dlaczego świat nie jest wyrobem gotowym” (w: „Wiele twarzy realizmu i inne eseje”, 1998) oraz w zbiorze esejów „Reason, Truth, and History” (1981). Poświęcił się też zwalczaniu problemu sceptyckiego; wykorzystał do tego jeden z najbardziej znanych dziś eksperymentów myślowych, tzw. Mózg w naczyniu („Mózgi w naczyniu”, w: „Wiele twarzy realizmu i inne eseje”, 1998). Nawiązania do argumentu Brain-in-a-Vat pojawiają się w licznych metaforach fantastyki i popkultury, dają się odnaleźć m.in. w opowiadaniach Stanisława Lema (cykl „Dzienniki Gwiazdowe”) czy fabule Matrixa duetu Wachowskich. Do historii filozofii języka Putnam wszedł za sprawą eksternalizmu semantycznego, teorii znaczenia podkreślającej rolę warunków zewnętrznych w tworzeniu się treści mentalnych („Znaczenie wyrazu ‘znaczenie’”) oraz teorii rodzajów naturalnych („Meaning and Reference”, „Znaczenie wyrazu ‘znaczenie’”, „Mind, Language and Reality”). We wczesnej karierze współpracował również z Rudolfem Carnapem, choć stanowczo odrzucał jego pozytywizm logiczny.

Pod koniec życia profesor Putnam zdawał się modyfikować swoje podejście do filozofii jako sposobu docierania do obiektywnej prawdy. W pracach takich, jak „Realism with a Human Face” (1992), „Words and Life” (1994), czy „Ethics without Ontology” (2004) dawał raczej wyraz tradycyjnej wizji namysłu filozoficznego, jako poszukiwania sposobów i inspiracji do prowadzenia dobrego życia.

Putnam pozostawał zaangażowany politycznie. Podczas studiów protestował przeciwko amerykańskiemu udziałowi w wojnie w Wietnamie, a także udzielał się w ruchu demokratycznym i robotniczym.

Zwróćmy masom demokrację! Nowy numer Res Publiki: „Najpierw masa, potem rzeźba” już w sprzedaży. Zamów go w naszej internetowej księgarni!

fot. Kaushik Narasimhan | Flickr